Wandelroute 80 jaar vrijheid (2025)

*12* De broers Herman en Gerard – Een plaatsgenoot naar het oostfront

In het jaar 1929 verkoopt het echtpaar Geerink-Hagedoorn hun boerderij gelegen in het Duitse grensgebied “De Dooze” en koopt in datzelfde jaar de vrijgekomen Tijmanshoeve aan de Heppenweg

De familie Geerink bezat de Duitse nationaliteit en is niet tot naturalisatie overgegaan. De gehele familie hield, met uitzondering van echtgenoot en moeder, geboren in Langeveen, het Duits staatsburgerschap.

Tien jaar na hun vertrek van de Dooze, in 1939, is er wel een verzoek tot naturalisatie ingediend, maar nimmer werd antwoord op of bericht van inwilliging daarop ontvangen. Waarschijnlijk was de dreigende oorlogssituatie daarvan de oorzaak.

In 1942 werd zoon Herman, hij was inmiddels 18 jaar geworden, opgeroepen voor het vervullen van zijn militaire dienstplicht in het oorlogszuchtige Duitsland. Zijn oudere broer Gerard was reeds eerder opgeroepen maar had, in verband met invaliditeit van vader, vrijstelling van dienstplicht. Deze vrijstelling was hem verleend op grond van het feit, dat de invaliditeit van vader, was ontstaan tijdens diens militaire dienstplichtvervulling in de Eerste Wereldoorlog.

Herman werd dus in 1942 opgeroepen en moest zicht melden voor een korte opleiding in het
Duitse Soest. Voor verdere opleiding vertrok hij naar Keulen. Waarna hij gelegerd werd aan het Oost front.

De brieven die Herman schreef aan het thuisfront adresseerde hij aan de familie Geerink wonende in de Striepe. Bij aankomst van een brief werd de familie  wonende in Nederland op de hoogte gebracht en werden de brieven overhandigd aan de grens.

Eind mei 1944, ontvangt de familie Geerink een Duitse legerbrief, gedateerd 21-05-1944, waarin wordt medegedeeld dat korporaal H. Geerink vanaf 13-03-1944 vermist wordt. In de brief wordt vermeld dat korporaal H. Geerink, samen met enkele kameraden, vermist is geraakt aan de andere zijde van de brug in de buurt van Slonokasika, in Russisch gevangenschap raakte.

Herman werd voor bijna 2 jaar vastgezet in een werkkamp. Naast graaf en spitwerkzaamheden moesten ze ook in de mijnen werken.

In 1944 overlijd vader Bernhard Geerink. De onzekerheid over het lot van zoon Herman en zijn eigen ervaringen in de Eerste Wereldoorlog aan het front in Frankrijk, hebben zijn weerstandsvermogen danig aangetast.

Na bijna 2 jaar in Russische krijgsgevangenschap te hebben doorgebracht, wordt Herman Geerink samen met andere krijgsgevangenen afkomstig uit Nederland, rondt de jaarwisseling 1945-1946, op transport gesteld naar het Noord Brabantse Vught. Na in Vught te zijn aangekomen stelt hij zijn familie in Langeveen daar meteen van in kennis. Hij moet er echter aan toevoegen, dat hij nog geen toestemming heeft om naar Langeveen te reizen.

Zijn broer Gerard neemt dan contact op met de autoriteiten in Vught om Herman te bezoeken. Hij krijgt hier geen toestemming voor. De oorzaak daarvan was dat de meerderheid van de op transport gestelde gevangenen SS-ers waren en als vrijwilligers in het Duitse leger hadden plaatsgenomen.

Legitimatiebescheiden kon Herman niet overleggen en hij werd aanvankelijk ook als SS-er in Vught geïnterneerd.

Inmiddels schreef Pastoor Bouwhuis een brief aan Herman en ook één aan de autoriteiten. Hierin gaf hij aan dat Herman geen onberispelijk gedrag kon worden verweten, maar als dienstplichtig Rijksduitser naar het Oostfront was gezonden.

Nadat men er in Vught ten vollen van overtuigd was dat Herman Geerink niets kon worden verweten wat een langere internering rechtvaardigde, werd hem in de late vrijdagmiddag in januari 1946 meegedeeld dat zijn gevangenhouding onjuist was geweest en hij derhalve met onmiddellijk ingang in vrijheid kon worden gesteld. Daar stond hij dan die vrijdagmiddag met het schamele bezit van alle maar sjofele kleding aan en half versleten klompen aan zijn voeten, zonder een cent op zak, buiten de poorten van het interneringskamp te Vught.

Hij benaderde 2 agenten die in hun auto wilden stappen en kon meerijden tot Arnhem. Vanaf het Velperplein in Arnhem ging hij op zoek naar de pastorie. Onderweg viel zijn oog op een vrachtauto van een aannemer uit Twente. Deze mannen waren klaar voor vertrek. Plots zag Herman een bekende uit Geesteren. Toen na de ontmoeting de gemoederen van iedereen weer enigszins tot rust waren gekomen werd besloten zo snel mogelijk naar Langeveen af te reizen.

Hoe verging het Gerard Geerink in deze oorlogsperiode?

Gerard kreeg de eerste periode een vrijstelling van dienstplicht. Wel werd hij regelmatig opgeroepen voor oefeningen. Deze oefeningen hadden vaak plaats op een schietbaan in Hengelo. Bij meerdaagse legeroefeningen werd hij verwacht in de militaire kazernes in Steenwijk, Wezep of Arnhem.

Eens per 14 dagen werd hij opgeroepen voor een nachtelijke bewaking van 18.00 uur tot 6.00 uur van openbare, of door Duitsers gevorderde, gebouwen aan de Wierdensestraat te Almelo. Midden december 1944 kwam het bericht dat Gerard zich 19 december moest melden bij de militaire kazerne in Berlijn om zijn dienstplicht te vervullen. Gerard besloot als dienstweigeraar onder te duiken. Gerard vond een onderduikadres bij de familie Waaijer. Onder een schapenstal werd een schuilplaats van 3x3x1.5 meter ingericht.

Op een aantal Duitse landbouwbedrijven in de grensstreek waren Poolse landarbeiders tewerkgesteld. Deze arbeiders kregen de opdracht zich te melden om te gaan werken in de oorlogsindustrie. Bij de familie Geerink op de Striepe was een Pool genaamd Stannislauw werkzaam. Deze Stannislauw was bevriend met de familie Waaijer. Zo kwam het dat op 29 maart 1945 Gerard gezelschap kreeg van Stannislauw op zijn onderduikersplek.

In de morgen van 1 april 1945, rond 2.00/3.00 uur was er een rumoer en lawaai in de schuur. Het was duidelijk hoorbaar dat er in de directe nabijheid van de schuilplaats zich wat bijzonders afspeelde. Nog niets vermoedend van terugtrekkende Duitse soldaten was de eerste gedachte die bij hem opkwam, er is verraad in het spel, ze zoeken mijn Poolse lotgenoot. Het rumoer hield de gehele ochtend aan. Tegen 12.00 uur kregen ze de boodschap dat terugtrekkende Duitse soldaten de nacht door hadden gebracht boven hun schuilplaats.